Bức tranh 600.000 USD của VN

Chuyên gia Singapore ở lại VN nhiều tuần chỉ để tìm một bức tranh có thể đại diện cho một thời đoạn nghệ thuật ở Đông Nam Á.

Đó là lúc chính phủ Singapore triển khai sáng kiến thập kỷ trị giá 378,5 triệu USD về một không gian trưng bày lớn nhất khu vực, nằm ở nhị di tích quốc gia là toà thị chính và toà án vô thượng cũ. nơi tới mang tên Phòng trưng bày quốc gia Singapore, trực thuộc bảo tồn Nghệ thuật Quốc gia Singapore, nhằm giới thiệu các tác phẩm nghệ
thuật đặc trưng nhất của quốc đảo và Đông Nam Á từ thế kỷ 19
tới nay.

Phòng trưng bày Quốc gia Singapore. Ảnh: NGS. 

Người có nhiệm vụ tìm kiếm, thẩm định tác phẩm và tổ chức buổi triển lãm trước tiên của Phòng trưng bày Quốc gia Singapore với tên gọi Giữa tuyên ngôn và mong ước là Phoebe Scott. Những nghiên cứu về nền nghệ thuật VN thời đoạn 1920 – 1950 đã giúp Phoebe Scott trở thành tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử nghệ thuật tại Đại học Sydney, song song được bửa nhiệm làm giám tuyển Phòng trưng bày.

Từ năm 2013, ông Eugene Tan, Giám đốc bảo tồn Nghệ thuật Singapore và Phoebe Scott tới Hà Nội nhiều lần để giới thiệu các ý tưởng, nêu mong muốn hợp tác với bảo tồn Mỹ thuật VN. Đầu năm 2014, Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch cho phép nhị bên ký kết thoả thuận hợp tác, mở đầu quá trình cho mượn hiện vật trong một năm.

Để sẵn sàng cho ngày khai trương phòng trưng bày, bảo tồn Nghệ thuật Quốc gia Singapore muốn sưu tập thêm một bức tranh sơn mài, dù đã có nhiều tác phẩm của các nghệ sĩ Việt. Giữa năm 2014, Phoebe Scott quyết định dành một tháng ở
Hà Nội để tìm kiếm bức tranh mong muốn.

Trong số hàng nghìn tác phẩm đang được bảo tồn VN lưu giữ, nhị bên cùng nhau lựa chọn một bức tranh có thể đại diện cho cả thời đoạn, vừa là thời cơ giới thiệu nghệ thuật sơn mài ra toàn cầu. Sau nhiều tuần cân nhắc, các chuyên gia nhị nước thống nhất chọn tác phẩm rạng đông trên nông trang của hoạ sĩ Nguyễn Đức Nùng. 

"rạng đông trên nông trang" do hoạ sĩ Nguyễn Đức Nùng (1914-1983) vẽ năm 1958, chất liệu sơn mài. Kích thước 63 x 91,2 cm. Ảnh: Kiều Dương. "Bức tranh khác lạ bởi vì cách xử lý sơn mài đẹp, nhân vật người nông dân toát lên vẻ nhân vật, mang tính biểu tượng những năm 1950 - 1960. Đây là sự bửa sung quan yếu cho các tác phẩm nghệ thuật từ VN trong bộ sưu tập của bảo tồn Nghệ thuật Quốc gia Singapore", Tiến sĩ Phoebe Scott nói.    

Bức tranh được định giá bảo hiểm 600.000 USD vào năm 2015, miêu tả cảnh người đàn ông với thân hình rắn rỏi ra ruộng làm việc vào buổi rạng đông, khi ánh nắng sớm đang ló rạng qua những đám mây. Tác phẩm được thể hiện trên chất liệu sơn mài, với những vật liệu đặc trưng của loại hình này là sơn ta, bột điệp, son. Trong đó, vàng thếp được sử dụng để tạo nên màu sắc bầu trời lúc rạng đông.

Nền trời trong tranh được tạo nên từ vàng dát mỏng tang. Ảnh: Kiều Dương.

Hoạ sĩ Nguyễn Đức Nùng được biết tới là một trong những hoạ sĩ sơn mài tài năng nhất của nền mỹ thuật tân tiến VN. Tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1938, ông cũng là thế hệ hoạ sĩ trước tiên tạo nên trào lưu vẽ tranh sơn mài khổ lớn theo phong cách hiện thực xã hội chủ nghĩa.

Để thực hiện bức tranh, hoạ sĩ từng được cho là đã trực tiếp đi cấy ruộng để quan sát động tác của người nông dân, ghi chép độ sáng, tối, sự tương phản của màu sắc trong không gian lúc rạng đông.

"Trong bức tranh, chúng ta thấy hình ảnh người nông dân quay lưng về phía người xem. Sự lý tưởng hoá hình ảnh thể hiện trong cơ bắp chắc khoẻ gợi nên ý nghĩa tượng trưng cho đề tài người nông dân trong thời đoạn này. Vùng ánh sáng màu vàng được nhấn mạnh tạo nên tính tượng hình khoẻ khoắn, gợi nên biểu tượng một rạng đông chính trị mới ở miền Bắc VN", phía Singapore nhận xét. Các chuyên gia nơi đây xếp hạng bức tranh là minh chứng quan yếu về vai trò của những hoạ sĩ Đông Nam Á trong công cuộc xây dựng non sông thời hậu thuộc địa.

Kể lại hành trình của bức tranh, đại diện bảo tồn Mỹ thuật VN san sớt, tiêu pha Singapore bỏ ra để mượn bức tranh rất đắt đỏ. Nhiều nhất là bảo hiểm và tiền vận chuyển bằng đường hàng không. Từng bước một phải tuân theo các quy chuẩn quốc tế về vận chuyển tài sản quốc gia. song song, họ phải cung ứng thông tin cụ thể về toà nhà triển lãm, bình an, môi trường, số lượng khách tham quan dự kiến. Ngày 19/10/2015, bức tranh rời VN, sẵn sàng cho buổi khai trương phòng trưng bày quốc gia Singapore vào tháng 11 cùng năm. Từng cụ thể nhỏ về tình trạng tranh được ghi nhận kỹ bởi vì chuyên gia VN và Singapore ở cả nhị đầu, đảm bảo sự nguyên vẹn của tác phẩm sau mỗi lần vận chuyển. 

Theo các tài liệu lịch sử, bức tranh từng có mặt tại triển lãm ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu, nhận được nhiều lời truyền tụng và có vị trí ngang hàng với tác phẩm của các hoạ sĩ Liên Xô cùng thời.

Tranh sơn mài "rạng đông trên nông trang" (ngoài cùng bên trái) trưng bày tại bảo tồn Nghệ thuật các dân tộc phương Đông, Liên Xô cũ. Ảnh tư liệu: tập san Mỹ thuật. 

Sau khi bảo tồn Mỹ thuật VN được xây dựng năm 1962, Hội Mỹ thuật VN đã bàn giao bức tranh cho bảo tồn để trưng bày thường xuyên. không những thế, rạng đông trên nông trang còn được đưa vào sách giáo khoa Âm nhạc và Mỹ thuật lớp 8, trong phần Sơ lược về mỹ thuật VN thời đoạn 1954-1975.

Cận cảnh phần lưng được đặc tả của nhân vật chính. Ảnh: Kiều Dương.

Họa sĩ Nguyễn Sỹ Ngọc từng nhận xét: "Bố cục rất táo tợn. Tuy là đứng sấp bóng nhưng những cụ thể của tấm lưng trần, nhị cánh tay được tác giả tập trung diễn đạt với sức rung cảm kỳ diệu. Ánh sáng chỉ hắt vào rất nhẹ bên má, còn tất cả sừng sững như một sức sống thật. Bàn tay phải là một động tác vừa độ, quá lên cao hay xuống thấp đều không đắt".

Đại học Nghệ thuật Huế phân tích, tầm nhìn trong bức tranh có thể miêu tả cụ thể các nét đặc trưng của nhân vật như cơ bắp, y phục và bối cảnh đồng quê VN nhằm lột tả sự khoẻ khoắn, sáng sủa của người nông dân trong lao động sinh sản.

Phân tích bố cục do tác giả Nguyễn Thanh Tùng, Khoa Sư phạm, Đại học Nghệ thuật Huế thực hiện. 

Các đường ngang, chéo được cho là nhằm tạo sự thay đổi để sút giảm sự nhàm chán cho mắt, vừa tạo độ xa gần của cảnh vật và không gian. Về mặt thị giác, các đường nét này tạo cảm giác yên tĩnh, thư thái, gợi ra được vẻ thanh bình vốn có của nông thôn VN.

Một số tiến công giá khác cho rằng, hoạ sĩ đã ứng dụng nhiều lần tỷ trọng vàng cho các chủ thể chính, phụ cho tranh. Loại bố cục này thường được tìm thấy trong những tác phẩm kinh điển ở cả VN và toàn cầu, tạo tuyệt vời về sự hài hoà trong tâm trí người xem.

tỷ trọng vàng được ứng dụng nhiều lần trong bức tranh, từ bối cảnh chung tới tạo hình nhân vật chính.   
Tác phẩm "Thiếu nữ bên hoa huệ" (1943) của hoạ sĩ Tô Ngọc Vân là một trong những ví dụ tiêu biểu về ứng dụng tỷ trọng vàng trong hội hoạ. Lần giao thiệp gần đây nhất, bức tranh được bán với giá 200.000 USD.

Bức tranh rạng đông trên nông trang đã về lại VN ngày 12/12/2016, nhận được hơn một triệu lượt xem khi ở Singapore. 

Trong thời kì khảo sát tại bảo tồn, phía Singapore còn muốn mượn bức sơn mài Xô Viết Nghệ Tĩnh thực hiện bởi vì 6 tên tuổi lớn của nền hội hoạ VN là Nguyễn Đức Nùng, Phạm Văn Đôn, Huỳnh Văn Thuận, Trần Đình Thọ, Nguyễn Sỹ Ngọc và Nguyễn Văn Tỵ. 

"Xô Viết Nghệ Tĩnh" (1957), chất liệu sơn mài, phác thảo của Nguyễn Đức Nùng. Ảnh: Kiều Dương.

Tuy nhiên, bức tranh có kích thước chiều ngang lên tới 320 cm nên khó vận chuyển, trưng bày. Kết quả chỉ duy nhất tác phẩm của hoạ sĩ Nguyễn Đức Nùng khi đó tới Singapore. 

Cả nhị tác phẩm rạng đông trên nông trang và Xô Viết Nghệ Tĩnh đang được trưng bày đối diện nhau tại trung tâm phòng 15, tầng 2, phần giới thiệu bộ sưu tập tranh sơn mài của bảo tồn Mỹ thuật VN. bảo tồn mở cửa từ 8h30 tới 17h hàng ngày, trừ ngày Tết.

Vé tham quan có giá 40.000 đồng một người lớn, 10.000 - 20.000 đồng với trẻ em và học trò, sinh viên. 

Kiều Dương

Info: https://khachsanthanhdong.com/