Đặc sản cơm lam trong ống nứa của người Mường

Xuất phát từ việc người dân phải đi rừng vất vả từ sáng sớm tới tối muộn, họ phải mang theo một tí gạo để khi đói sẽ chặt ống nứa ở rừng, bỏ gạo và nước suối vào nướng lên thành cơm lam ngày nay.

Đã bao đời nay, cơm lam hiện hữu trong đời sống của người dân tộc Mường ở Kim Bôi, Hòa Bình. Cơm lam đơn giản chỉ là cách gọi thân thuộc của người dân ở đây với cách nấu cơm bằng ống nứa (người Mường gọi là ống hóp).

Có thể hiểu rằng "lam" là cách sử dụng ống nứa thay nồi để nấu, đó còn là cách thổi nấu rất dân dã, khác thường của người dân miền núi.

Anh Bùi Đức Tiệp, người dân tộc Mường ở xã Hạ tị nạnh (Kim Bôi, Hòa Bình) có nhiều năm kinh nghiệm làm cơm lam cho biết: "Xưa kia, mỗi lần người dân lên núi làm nương từ tinh sương tới tối mò mò mới về. Tiện có con dao đeo bên hông và cánh rừng nứa ngút ngàn, người dân nghĩ ra cách mang theo gạo nếp nương và muối vừng để thổi cơm trong ống nứa, chấm với muối vừng ăn rất ngon lại no lâu".

Hòa Bình cũng là cái "nôi" của các loại gạo nếp nương dẻo nổi tiếng nên ngày nay cơm lam đã trở thành một vật phẩm du lịch được mọi người biết tới. Để tạo được những hạt cơm lam dẻo và thơm, phải chọn loại gạo nếp nương có hạt vừa phải, thuôn dài, trắng và thơm. Gạo ngâm từ 8-10 tiếng, sau đó để ráo nước và cho vào ống nứa.

Phải chọn ống nứa bánh tẻ, không được quá già hoặc quá non. do hương thơm từ ống nứa sẽ quyện cùng hương thơm của gạo nếp khi nướng, tạo nên mùi vị đặc trưng của món cơm lam ở Kim Bôi.

Ống nứa để nấu cơm lam được người dân chọn lựa kỹ lưỡng, đốt càng dài càng tốt.

Khi đổ gạo vào các ống nứa không được nén quá chặt. sau hết, sử dụng lá cơm nếp cuộn chặt lại, bịt kín mồm ống rồi xếp lên bếp nướng. Xưa kia, người dân nướng cơm lam bằng củi, nhưng ngày nay chủ yếu sử dụng than do nó giữ nhiệt tốt, cơm đã chín đều.

Cơm được nướng trong khoảng 50 phút, phải trực tiếp canh lửa và xoay cơm lam thường xuyên, giữ lửa vừa phải. Nếu thấy mùi thơm từ ống lam bay ra có tức là cơm sắp chín.

Bếp nướng cơm lam anh Tiệp tự "sáng tạo" để cùng một lúc có thể nướng được từ 40-50 ống.

Sau khi cơm đã chín được mang ra để gọt lớp vỏ ống lam bị cháy đen. Gọt, vót cũng yêu cầu rất cầu kỳ, khôn khéo để không bị lẹm vào phần cơm.

Để món cơm lam thêm thú vị, du khách có thể ăn chung với thịt gà, thịt nướng nhưng ngon nhất vẫn là chấm muối vừng. Khi ăn, cơm có vị ngọt, bùi và hương thơm rất đặc trưng của tre, nứa quyện với hương thơm của lúa nếp nương.

Ống cơm lam của Hòa Bình không có lạc, không có đỗ nhưng được thay thế bằng mùi thơm đặc trưng của cốt dừa, lá dứa.

Từ khi du lịch phát triển ở địa phương, cơm lam trở thành đặc sản ở được du khách yêu thích nên mang lại lợi ích về kinh tế cho hàng trăm hộ gia đình trên các điểm tham quan, du lịch của huyện Kim Bôi như: KDL Suối khoáng, Cửu Thác, Thác Mặt Trời…

Anh Tiệp cũng cho biết thêm, để món cơm lam xinh xắn, anh tạo màu tím của lá cẩm, màu xanh của lá dứa và màu vàng từ củ nghệ. Giã, xay các loại lá này rồi lọc lấy nước ngâm cùng gạo. Hiện nay, theo nhu cầu của du khách, gia đình anh còn trộn gạo nếp cùng cùi dừa nạo sợi.

Những vật liệu để tạo màu cho món cơm lam thêm thú vị.

Khi ăn món đặc sản này, thực khách tách thật khôn khéo để lớp cơm bên trong không dính vào ống nứa. Những hạt gạo nếp nương thơm dẻo hòa quyện cùng vị lớn ngậy của cốt dừa kiên cố sẽ mang lại những hương vị thú vị cho thực khách khi tới với miền sơn cước này.

Ống cơm lam của người Mường thường nhỏ hơn và có mùi vị khác với cơm lam của các dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi như Cao Bằng, Tuyên quang đãng, Lạng Sơn…

Các dịp lễ hội, ngày nghỉ, du khách kéo về tham quan đông, có ngày anh Tiệp bán được hơn 200 ống cơm.

Vì không có chất bảo quản nên cơm lam ngon nhất là ăn trong ngày, nếu để qua đêm thì rán sơ qua và chấm muối vừng vẫn dẻo ngon.

Có thể nói, cơm lam không chỉ làm phong phú thêm ẩm thực của người Mường nhưng mà nó còn góp phần truyền bá văn hóa Mường Hòa Bình nói chung, huyện Kim Bôi nói riêng tới du khách khi tới tham quan du lịch.

(Theo Dân Trí)

Theo: https://khachsanthanhdong.com/